แต่วิธีไหน...ที่ตรงตามพัฒนาการแต่ละช่วงวัย แถมสนุกๆ จนเจ้าหนูนำไปเป็นตำรา How to เล่นกับเพื่อนๆ ในวันเปิดเทอมเดือนหน้าล่ะ คำตอบอยู่ที่นี่แล้วค่ะ

................................................................

นิยาม ‘การเล่น" ของน้องประถมต้น

            จากอนุบาลที่เป็นวัยเล่น...ก้าวสู่วัยเรียนที่ต้องพบกับระบบระเบียบต่างๆ ในชีวิตประจำวันที่เพิ่มขึ้น วัยนี้จึงค่อยๆ แยกแยะเรื่องเรียนกับเรื่องเล่นออกจากกันได้ โดยรับรู้ว่าการเล่นสามารถเป็นไปอย่างอิระตามความชอบและความสนใจของเขา ส่วนการเรียนก็เป็นกิจวัตรที่จะเสริมเติมความรู้รอบด้าน ทั้งนี้การเรียนของวัยประถมต้นก็ยังไม่ใช่เรื่องเคร่งเครียดจนคิ้วขมวด และยังไม่ละทิ้งการเล่นไปเสียหมดค่ะ แต่จะเล่นอย่างไรให้มีเป้าหมาย เล่นอย่างไรให้สนุกและได้ประโยชน์ มาพลิกตำราเรื่องเล่นไปพร้อมกันเลยค่ะ

...................................................................             

Page 1 (Primary 1) : เล่น-ได้-เพื่อน

            วัยแค่ 6 ปีนิดๆ เพิ่งจะพ้นวัยอนุบาลที่ได้งีบตอนกลางวันมานิดเดียว มุมมองของวัยนี้การเล่นจึงเป็นกิจวัตรประจำวันที่ขาดไม่ได้เหมือนการแปรงฟันอาบน้ำ และถ้าพิจารณาภารกิจที่น้อง ป.1 ได้รับเมื่อเข้าสู่รั้วโรงเรียน ทั้งต้องปรับตัวเข้ากับสถานที่เรียนใหม่ ครูคนใหม่ เพื่อนใหม่ กระบวนการเรียนที่ทวีความยาก แล้วแบบนี้หนูจะเล่นอย่างไร จะชวนใครเล่นด้วยดีล่ะ...

          โลกที่โรงเรียนของ ป.1 จึงเหมือนสนามประลองยุทธที่ต้องวางแผน (หาวิธีปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมใหม่) เคลื่อนทัพ (ตั้งใจเรียน+ตั้งใจเล่นเพื่อสร้างความสัมพันธ์กับเพื่อนที่ยังเป็นวัยเล่นกึ่งเรียนเหมือนกัน) ประเมินสถานการณ์ว่าจะถอยทัพหรือรุกหน้า (ถ้าเรากับเพื่อนไม่เข้าใจกัน จะแก้ไขอย่างไรดีน้า) เพราะเพื่อนเป็นคนสำคัญที่จะดึงดูดให้เขาอยากไปโรงเรียน คุณพ่อคุณแม่จึงควรเป็นแนวร่วมวางแผนสร้างความสัมพันธ์กับเพื่อนรอบข้างให้เขาค่ะ

            *Ways to Play (For parents)

          ธรรมชาติการเล่นของวัย 6-7 ปี ยังชอบเล่นแบบที่ไม่ต้องอิงสาระที่หนักเกินความเข้าใจ วิธีการเล่นจึงขอให้พิจารณาที่ความสนุกเป็นหลัก เน้นให้ได้ใช้เวลาร่วมกันระยะหนึ่ง เพราะสมาธิจดจ่อกับกิจกรรมของวัยนี้ยังไม่ยาวนานนัก

          - How to...for Parents : ตั้งโรงละครพ่อแม่ลูกเล่นบทบาทสมมุติ

          สำหรับน้องผู้ชายอาจชวนกันเล่นแบบแมนๆ เช่น จำลองสถานการณ์ให้นักสืบน้อยร่วมมือกับคุณแม่ค้นหาร่องรอยสิ่งของชิ้นสำคัญที่คุณพ่อในบทบาทผู้ซ่อนสมบัตินำไปเก็บไว้ โดยอาจมีคำใบ้เป็นปริศนาคำทายหรืออื่นๆ การเปิดโอกาสให้ลูกชายวัยนี้ได้เล่นกับแม่ ลูกสาวได้เล่นกับพ่อ จะเป็นการปูอารมณ์ให้เขาคุ้นชินกับการเล่นกับเพื่อนต่างเพศเมื่ออยู่ในโรงเรียนค่ะ

          - How to...for Playing with Friends : วางกลยุทธใยแมงมุมดักเพื่อน

            ใช้รอยยิ้มใสๆ กับเสียงเจื้อยแจ้วนี่ล่ะค่ะ ชวนเพื่อนมาเล่นด้วยกันทั้งชายหญิง โดยอาจบอกเจ้าหนูให้พกนิทานที่หนูๆ ฝึกอ่านมาตลอดปิดเทอมไปเล่าให้เพื่อนๆ ฟัง แล้วชวนเล่นบทบาทสมมุติให้ตัวเองเป็นตัวละครในนิทาน คาแรกเตอร์ของตัวละครที่หลากหลาย เช่น บทของคุณสิงโตเจ้าป่า หรือลิงจอมซน จะเป็นความสนุกที่ผูกสัมพันธ์ของวัย ป.1 ได้ดีเยี่ยมเชียวค่ะ

            Tip for Fun!

            วัย 6-7 ปี ยังไม่รู้สึกถึงความต่างระหว่างเพศมากนัก แต่ขณะเดียวกันจะค่อยๆ ซึมซับบุคลิกนิสัยใจคอของเพื่อนต่างเพศไปทีละนิด จึงไม่ควรสร้างความรู้สึกด้านลบต่อเพศตรงข้ามให้เขาคุ้นชินค่ะ เช่น คุณพ่ออย่าซุบซิบว่าคุณแม่ขี้บ่นเป็นหมีกินผึ้งให้ลูกชายฟังบ่อยๆ เดี๋ยวลูกชายจะจดจำว่าเพศหญิงเป็นเพศที่ขี้บ่นไปโดยปริยาย

...............................    

Page 2 (Primary 2) : เล่น-ได้-วินัย

            ปีนเก้าอี้...ปาข้าวของ...ส่งเสียงดัง นี่คือรูปแบบวิธีเล่นของวัย ป.2 ที่พลังงานล้นเหลือด้วยความภูมิใจกับแขนขาที่ยาวขึ้น นิ้วที่บังคับได้ดังใจ จึงชอบการเล่นที่ละเอียดขึ้น เช่น พับกระดาษเป็นจรวด ร่อนปาไปทั่วห้องแล้ววิ่งไปเก็บ ความกล้าแสดงออกที่เพิ่มขึ้นทำให้เขาพยายามพลิกแพลงความสามารถในการเล่นของตัวเอง จนบางกรณีอาจใช้แรงมากเกินควร หรือท้าทายตัวเองด้วยวิธีเล่นแปลกใหม่ เช่น การเล่นหุ่นยนต์สู้รบกันแรงๆ

โลกแห่งการเล่นของวัย ป.2 จึงเหมือนสนามพลังที่เมื่อจอมซน ป.2 มาอยู่รวมกันเยอะๆ อาจกลายเป็นแก๊งเล่นซนจนอาจเกิดเรื่องน่าปวดหัวบ้าง แต่หากพิจารณาในแง่จิตใจ ยามที่เจ้าหนูทุ่มเถียงทะเลาะกันก็ยังไม่ใช่ความรุนแรงที่ไม่สามารถกล่อมอารมณ์ให้เย็นลงได้ เพราะการกระทำที่เขาแสดงออกเป็นหนึ่งวิธีแสดงตัวตนออกมาเท่านั้น

            *Ways to Play

          วิธีเสริมพัฒนาการที่เหมาะกับสไตล์การเล่นของวัยนี้คือการปลูกฝังวินัยแบบเต็มรูปแบบให้เขาค่ะ ซึ่งจุดเด่นของวินัยที่วัยนี้ซึมซับได้ไม่ใช่เพียงกฎของเกมการเล่น แต่ยังปลูกฝังให้เขาเข้าใจบรรทัดฐานของศีลธรรมในชีวิตจริงร่วมด้วย

          - How to...for Parents : ฝึกใช้พลังงานอย่างเหมาะสมและมีวินัย

          วินัยที่วัยนี้เรียนรู้ได้หมายรวมทั้งกฎกติกาในการเล่น รวมทั้งลำดับขั้นตอนในการเล่น+ลงมือทำโดยหลีกเลี่ยงความรุนแรง เช่น การสะสมโมเดลรถรุ่นต่างๆ ซึ่งการเก็บรักษาของมีค่าที่เขารักต้องอาศัยการดูแลที่ถูกวิธี ช่วยเสริมทั้งสมาธิ และจิตใจของเจ้าหนูจะเย็นลงด้วยค่ะ

          - How to...for Playing with Friends : มอบหมายภารกิจให้นักเล่นอย่างเท่าเทียม

          วัยนี้ต้องการเล่นให้ผู้อื่นยอมรับในความสามารถ การเฉลี่ยแบ่งหน้าที่ในเกมการเล่นให้เท่าเทียมจึงเป็นเรื่องสำคัญค่ะ วิธีคือให้ลูกชวนเพื่อนเล่นเกมที่ต้องอาศัยทีมเวิร์ก เป็นการเล่นที่เขาได้ใช้แรง แต่ไม่ใช้ความรุนแรง เช่น กีฬาบาสเกตบอลหรือรักบี้ที่แบ่งหน้าที่ชัดเจน ฝึกการร่วมมือกันตั้งแต่วางตัวผู้เล่น คิดแผนการเล่น และเมื่อจบเกม ควรบอกให้เขาจับมือกัน เพื่อให้เขาซึมซับถึงคุณธรรมที่เราควรเอื้อเฟื้อแก่กันและกัน

Tip for Fun!

ถ้าวัยนี้เล่นสนุกจนเกิดการทะเลาะ อาละวาด สิ่งจำเป็นคือการพูดคุยอย่างจริงจังค่ะ ว่าพฤติกรรมของเขาไม่เหมาะสม แต่ไม่ใช่การดุหรือตีนะคะ เพื่อให้เขารับรู้ว่าเรามองเห็นว่าเขามีวุฒิภาวะมากขึ้น เราจึงไม่ยอมตามเหมือนเขายังเป็นน้องเล็ก วิธีนี้จะทำให้เขารู้สึกว่าคนรอบข้างมองเขาเป็นผู้ใหญ่ขึ้นเยอะเลย

..........................

Page 3 (Primary 3) : เล่น-ได้-สติปัญญา

            ชอบพึ่งตัวเอง ตื่นเต้นกับการแก้ปัญหายากๆ คือจุดเด่นของวัย ป.3 ที่ริเริ่มพัฒนาความสามารถเฉพาะตัวที่เขาถนัด คุณพ่อคุณแม่มักมองเห็นทักษะพิเศษของลูกวัยนี้ เช่น ลูกสาวที่ฉายแววดีไซน์เนอร์ นักตัดเย็บเสื้อผ้าน้องหมา (ต้องเป็นน้องหมาด้วยนะ เพราะหนูรักสัตว์นี่!) หรือลูกชายที่ฉายแวววิศวกร อะไรน่ารื้อน่าค้น เจ้าหนูคว้าเครื่องไม้เครื่องมือมาลุย! ไม่ลังเล

และนอกเหนือจากความมุ่งมั่นในการเล่น วัยนี้ยังคิดค้นเชื่อมโยงสิ่งที่เขาเล่นไปเป็นการเรียนรู้ผ่านโปรเจ็กต์ที่สรุปผลงานได้อย่างเป็นรูปธรรม วัยนี้จึงสามารถเก็บประสบการณ์ผ่านการเล่นในแนวทางที่เขาชื่นชอบ เช่น เจ้าหนูที่ชอบธรรมชาติ แสดงฝีมือวิเคราะห์ด้วยประสบการณ์จากการค้นคว้าเรื่องท่อน้ำเลี้ยงของต้นไม้ ด้วยการนำลำต้นหรือก้านของต้นไม้ต่างชนิดมาผ่าตามยาว สังเกตลักษณะภายใน ทดลองให้เห็นการส่งน้ำจากปลายรากขึ้นไปยังเรียวใบ

            *Ways to Play

- How to...for Parents : เปิดโอกาสให้นักเล่นอย่างเต็มร้อย

โปรเจ็กต์การเล่นที่ได้ผลการเรียนรู้เป็นรูปธรรมจะเติมพลังให้สติปัญญาของวัยนี้ เช่น การประดิษฐ์หุ่นยนต์ โดยเลือกวัสดุเหลือใช้มาใช้ควบคู่กับอุปกรณ์เฉพาะทาง อย่างน็อต สกรู คีม ประแจ ให้เขาเรียนรู้หลักการทางวิศวกรรม ปิดท้ายด้วยรายงานการค้นคว้า เช่น หนูพบความต่างอย่างไร ระหว่างกาวกับน็อตที่ยึดส่วนประกอบของหุ่นยนต์ให้ติดกัน            

•-          How to...for Playing with Friends : ชวนเพื่อนต่อยอดประสบการณ์สนุกๆ

อาจเริ่มด้วยการนำผลงานการเรียนรู้ฝีมือลูกไปให้เพื่อนๆ ชม บอกเล่า Project@Home ให้เพื่อนฟัง คุณพ่อคุณแม่อาจปรึกษาคุณครูว่าจะนำกระบวนการเล่นของลูกไปให้สมาชิกคนอื่นในห้องเล่นสนุกด้วยได้หรือไม่ การแลกเปลี่ยนกับเพื่อนที่มีประสบการณ์ต่างกัน จะช่วยให้วัยนี้พลิกแพลงสร้างสรรค์ผลงานใหม่ๆ ได้อีกร้อยพันรูปแบบ ผ่านทักษะที่พัฒนาขึ้นเป็นลำดับ

Tip for Fun!

อย่าลืมว่าวัย 8-9 ปี ต้องการความลุ้นระทึกในการใช้สติปัญญาขบคิดแก้ไขปัญหาด้วยตัวเขาเอง การปล่อยให้เขาได้ลงมือทำอย่างเต็มที่ และไม่ให้คำปรึกษากับเขา เร็วจนเกินไป จะพัฒนาสติปัญญาของวัยนี้ได้อีกโขเลยค่ะ

...................................        

          แม้ตุลาคมจะเป็นเพียงช่วงสั้นๆ ที่หนูได้พักสมองจากการเรียนที่โรงเรียน แต่นี่ถือเป็น Golden Time ที่พ่อแม่ลูกจะได้พูดคุย สร้างความอบอุ่นและเข้าใจกัน ว่าแล้วคุณพ่อคุณแม่ที่เป็น Working Dad&Working Mom ลองเปิดปฏิทินเช็กวันว่าง หาเวลามา ‘เล่น" กับลูกตอนนี้เลยดีไหมคะ