พ่อแม่บุคลิกต่าง ส่งผลต่อลูกมั้ย?

โดย: เพียงขวัญ

เรียบเรียงจากบทสัมภาษณ์ พญ.ดวงรัตน์ วังเกล็ดแก้ว กุมารแพทย์ที่ปรึกษาปัญหาพัฒนาการและพฤติกรรมในเด็ก

คุณพ่อท่านหนึ่งถามมาค่ะว่าการที่คุณพ่อคุณแม่มีบุคลิกที่แตกต่างกันมากๆ จะส่งผลอย่างไรกับลูก เพราะคุณพ่อนั้นเข้มงวดมาก ส่วนคุณแม่ก็ใจดีเหลือเกิน

บ้านไหนกำลังมีปัญหาทำนองนี้ รักลูกมีคำตอบให้คุณค่ะ

........................................

บุคลิกพ่อแม่สู่สไตล์การเลี้ยงลูก

แม้ว่าเด็กแต่ละคนจะมีลักษณะและพื้นฐานทางอารมณ์เฉพาะตัว แต่การที่เขาจะเติบโตและมีบุคลิกอย่างไรในอนาคต ก็ขึ้นอยู่กับวิธีการเลี้ยงดูของพ่อแม่ด้วย และการที่พ่อแม่จะเลี้ยงดูลูกวิธีไหนหรือ อย่างไรก็ขึ้นอยู่กับว่าตนเองนั้นถูกเลี้ยงมาอย่างไร บวกกับประสบการณ์จากการหาข้อมูลเพิ่มเติมทั้งจากสื่อต่างๆ หรือจากคนที่คุณพ่อคุณแม่ไว้วางใจ เช่น ผู้ใหญ่ในบ้าน คุณหมอเด็กที่ดูแลลูก หรือถามหาความเห็นจากเพื่อนหรือคนรอบข้างที่มีลูกในวัยใกล้เคียงกัน หรือที่มีปัญหาที่คล้ายคลึงกัน

พ่อแม่ที่มีบุคลิกแตกต่างกัน เช่น ดุกับใจดี ขี้บ่นกับเงียบ ในการเลี้ยงลูกถ้าสามารถพูดคุยตกลงกันได้ก็ไม่มีปัญหา แต่หากแตกต่างจนเกิดความขัดแย้ง ลูกจะได้รับผลกระทบอย่างแน่นอน ดังนั้น พ่อแม่จึงต้องหาจุดสมดุลที่จะไม่ทำให้เกิดปัญหากับลูก ซึ่งจะกลายเป็นสไตล์การเลี้ยงดูของแต่ละครอบครัว และพฤติกรรมหรือการกระทำต่างๆ ที่พ่อแม่ปฏิบัติต่อลูกนั้น ย่อมจะส่งผลต่อตัวตนและการเรียนรู้ของลูกด้วยค่ะ

สไตล์การเลี้ยงดู ส่งผลต่อพัฒนาการ?

มีการจำแนกลักษณะการเลี้ยงดูของพ่อแม่ และผลกระทบต่อลูกดังนี้

พ่อแม่ประชาธิปไตย (Authoritative parenting) การเลี้ยงดูแบบนี้ถือว่าดีที่สุดค่ะ เพราะพ่อแม่จะใช้อำนาจที่ตัวเองมีอย่างเหมาะสมในการดูแลลูกแบบประชาธิปไตย พ่อแม่มีอำนาจอยู่เหนือลูกในการตัดสินใจเรื่องราวต่างๆที่เกี่ยวข้องกับลูก ไม่ใช่การเลี้ยงดูลูกแบบเพื่อน หรือเลี้ยงลูกแบบอิสระ แต่จะมีช่องว่างที่เปิดโอกาสให้ลูกได้แสดงความคิดเห็น ข้อโต้แย้ง เพื่อพัฒนาความเป็นตัวของลูกเอง

แบบนี้ลูกจะ... มีความสุข เป็นตัวของตัวเอง รู้สึกรักตัวเอง อาจจะไม่เก่งมากนัก แต่จะรู้สึกพอใจในสิ่งที่ตัวเองเป็น รู้สึกถึงความมีคุณค่าในตัวเอง

พ่อแม่เผด็จการ (Authoritarian Parenting) จะตั้งกฎเกณฑ์ทุกอย่าง ใช้อำนาจเด็ดขาดในการเลี้ยงดู ไม่มีข้อยืดหยุ่นให้กับลูกเลย ถ้าลูกไม่ทำตามที่พ่อแม่บอกจะถูกลงโทษ และถ้าลูกถามว่าทำไมก็จะไม่มีคำอธิบาย หรืออาจจะตอบว่า "เพราะแม่ /พ่อสั่งให้ทำ ลูกจึงต้องทำตาม"

แบบนี้ลูกจะ... เป็นเด็กว่านอนสอนง่าย ยอมทำตาม แต่ไม่ค่อยมีความสุข ขาดทักษะทางสังคม รู้สึกว่าตัวเองไม่มีคุณค่า ความคิด ความรู้สึกของตัวเองไม่มีความหมาย ไม่มีความรู้สึกพอใจในตัวเอง ขาดความคิดสร้างสรรค์ และมีแนวโน้มไม่ค่อยมั่นใจในตัวเองค่ะ

พ่อแม่ช่างเอาใจ (Indulgent parenting or Permissive) พ่อแม่กลุ่มนี้จะไม่ได้วางหรือตีกรอบคุณสมบัติดีๆ ที่อยากให้ลูกเป็นไว้เลย ไม่ตั้งกฎระเบียบใดๆ มักจะตามใจและไม่มีข้อกำหนดหรือข้อเรียกร้องใดๆ ไม่เคยคาดหวังจากลูก ให้ความอิสระแก่ลูกจนเกินพอดี

แบบนี้ลูกจะ... ไม่ค่อยมีความสุข ควบคุมตัวเองได้ไม่ดี เวลาไปโรงเรียนเด็กกลุ่มนี้อาจจะมีปัญหาเรื่องการเรียน มีปัญหากับคุณครู ทนกฎระเบียบไม่ได้เพราะไม่ได้รับการฝึกมาและไม่มีใครคอยเอาใจเหมือนพ่อแม่ ควบคุมความต้องการของตัวเองไม่ได้ เมื่อโตขึ้นก็จะมีปัญหาเกี่ยวกับเรื่องประสิทธิภาพในการทำงาน ไม่สามารถทำงานร่วมกันคนอื่นได้

พ่อแม่ละเลย (Neglectful parenting) โดยอาจจะให้ลูกไปอยู่กับคุณตาคุณยายหรือพี่เลี้ยง และถ้ามีปัญหา เช่น ลูกไม่ยอมกินข้าว ก็จะโทษว่าคุณตาคุณยายหรือพี่เลี้ยงเลี้ยงไม่ดี คือโยนความรับผิดชอบของลูกไปไว้ที่อื่นทั้งหมด ตัวเองมีส่วนเกี่ยวข้องน้อยมาก โดยอ้างว่าต้องทำงานมากจนไม่มีเวลาดูแลลูก

แบบนี้ลูกจะ... แย่ที่สุดในทุกด้านเพราะถูกละเลย ไม่ได้รับการเลี้ยงดูอุ้มชูจากพ่อแม่ ไม่มีความสุข รู้สึกเหมือนตัวเองไม่มีค่า ไม่เป็นที่รัก ขาดความรักความผูกพันจากพ่อแม่ ไม่ต่างจากเด็กกำพร้า

แม้จะมีบุคลิกที่แตกต่าง แต่ถ้าเรามีการวางแนวทางเลี้ยงลูกที่ชัดเจนร่วมกัน ก็สามารถสร้างครอบครัวที่มีความสงบสุขได้ ซึ่งจะทำให้พัฒนาการด้านต่างๆ ของลูกดีไปด้วยค่ะ

จาก:

ฉบับที่ 319 เดือนสิงหาคม 2552